دلايلي که ميتواند به ايجاد تغيير در کارکرد سيستم عصبي (چنانچه در صفحهي قبل توضيح داده شد) منجر شوند، کدام است؟
به نظر ميرسد پاسخ اين است که دلايل بالقوهي بسياري وجود دارد که فرد به خاطر آنها نسبت به نشانههاي کنشي آسيبپذير ميشود. اين دلايل را ميتوان به چند دسته تقسيمبندي کرد:
عوامل مستعدکننده: اتفاقهايي که پيش از بروز نشانهها افتاده است.
عوامل تسريعکننده: اتفاقهايي که همزمان با بروز نشانهها افتاده است.
عوامل تداومدهنده: اتفاقهايي که پس از بروز نشانهها افتاده است.
اين عوامل خود ميتوانند در دستهبنديهاي زير قرار گيرند:
زيستشناختي: به عنوان مثال، احتمالاً يک آسيبپذيري ژنتيکي نسبت به اين نشانهها وجود داشته باشد.
روانشناختي: به عنوان مثال، زماني که نگران هستيد سردرد شما ممکن است به دليل وجود تومور مغزي باشد، اين نگراني ميتواند سردرد را شديدتر کند.
اجتماعي: به عنوان مثال، اگر کار خود را دوست نداشته باشيد و رئيستان با شما بدرفتاري ميکند، ممکن است حال شما بدتر شود.
اين را «مدل زيستي-رواني-جامعهشناختي بيماري» ميخوانند که منحصر به نشانههاي کنشي نيست. تمام بيماريها ابعادي روانشناختي و اجتماعي نيز دارند. فرد مبتلا به ام.اس. که احساس بدبختي ميکند يا بدهي زيادي دارد اغلب نشانههايش شديدتر از فرد ديگر مبتلا به ام.اس. است که ناراضي نيست و استرس ديگري ندارد.
مدلهاي ما از اينکه چرا افراد به نشانههاي کنشي مبتلا ميشوند، ناقص است. بسياري از عواملي که به نظر مرتبط ميرسند به نشانههاي بسيار ديگري نيز مرتبط هستند.
هنوز چندان واضح نيست که چرا فردي که اين آسيبپذيريها را دارد، چرا در يک سمت بدن دچار ضعف ميشود يا مثلاً دچار رعشه در اندام خود ميشود.
من در صفحات مرتبط، اشارهاي به اين کردهام که چرا ممکن است هر يک از اين نشانهها بروز کنند (ر.ک. ضعف، نشانههاي حسي، تشنج، اختلال حرکتي).
جدول زير تعدادي از عوامل را نشان ميدهد که ميتوانند در ايجاد نشانههاي کنشي نقش داشته باشند، اما زماني که جدول را نگاه ميکنيد به خاطر داشته باشيد که تعداد عوامل مرتبط با افراد مختلف ميتواند متفاوت باشد. بسياري از اين عوامل براي برخي از افراد صدق ميکند، در حالي که عدهاي ديگر تنها با يک يا دو عامل مرتبط هستند.
بسيار مهم است که به ياد داشته باشيد:
نيازي نيست حتماً استرس داشته باشيد يا افسرده يا مضطرب باشيد که نشانههاي کنشي در شما بروز کند.
نيازي نيست حتماً کودکي ناملايمي را تجربه کرده باشيد که به نشانههاي کنشي دچار شويد.
افراد زيادي وجود دارند که ممکن است اين عوامل در آسيبپذير کردن آنها نسبت به نشانهها دخيل بوده باشند، اما بيماران زيادي هم هستند که اين مسئله در موردشان صدق نميکند. پزشکان ممکن است دچار اين اشتباه شوند که فکر کنند اين عوامل در همه مشترک است.
زيستشناختي روانشناختي اجتماعي
مستعدکننده عوامل ژنتيکي
بيماري ساختاري ويژگيهاي شخصيتي
افسردگي/ اضطراب تجربيات دشوار
تسريعکننده آسيب/ بيماري جسماني
گسستگي حاد نگراني/ تمرکز بر نشانههاي جسماني وقايع زندگي استرسزا
تداومدهنده تغيير در کارکرد سيستم عصبي
تغييرات ظريف غدد درونريز عصبي نگراني دربارهي دليل مشکل
اجتناب از تحريک علائم
خشم/ کلافگي/ افسردگي باور نکردن مشکل از جانب ديگران
برچسب بيماري «تشخيصدادهنشده»
از دست دادن شغل/ درآمد مستقل
اگر شما در گذشته تجربيات دشواري را پشت سر گذاشته باشيد، ممکن است دچار اين نااميدي شويد که صدمه قبلاً وارد شده و کاري نميتوان برايش انجام داد؛ اما چنين نيست. درمان به طور کلي بر عوامل تداومدهندهي بيماري تمرکز دارد.
ميتوانيد اين جدول را بررسي کنيد و متوجه شويد عوامل خطر براي شخص شما کدام است و آيا ميتوان در اين باره کاري انجام داد؟
در قسمتهاي ديگر وبسايت ميتوانيد بيشتر به طور مجزا دربارهي نشانههاي مختلف بخوانيد.