احتباس ادراري مزمن و سندرم فاولر
احتباس ادراري مزمن چيست؟
احتباس ادراري مزمن زماني رخ مي‌دهد که مثانه پر مي‌شود، اما شما نمي‌توانيد تمام ادرار خود را دفع کنيد يا فقط مي‌توانيد کمي از آن را دفع کنيد و ادرار زيادي در مثانه باقي مي‌ماند.
علل بسياري براي احتباس ادراري مزمن وجود دارد؛ مانند مشکلات مربوط به غده‌ي پروستات در مردان يا باريک شدن مجراي ادراري؛ که هر دو از خروج ادرار از مثانه جلوگيري مي‌کنند. علاوه بر اين، بيماري‌هاي عصبي تأثيرگذار بر نخاع نيز مي‌تواند موجب ازکارافتادگي مثانه شود.
هرچند در بسياري از افراد ـ به‌ويژه زنان ـ احتباس ادراري مزمن مي‌تواند به دلايل پيچيده‌تر رخ دهد که در آزمايش‌ها هم به‌سادگي قابل مشاهده نيست. در اين بروشور ما از واژه‌ي «احتباس ادراري مزمن» براي توصيف اين وضعيت استفاده مي‌کنيم. گاهي اصطلاح «احتباس ادراري مزمن ناشناخته» يا «اختلال عملکرد دفع مزمن» نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد. گاهي به افراد گفته مي‌شود که شما مثانه‌ي ضعيفي داريد.
ما هنوز در حال يادگيري در مورد احتباس ادراري مزمن هستيم و تمام پاسخ‌ها را در اختيار نداريم. اين بروشور به اين منظور طراحي شده است که بتوانيم آنچه را در مورد اين شرايط مي‌دانيم با شما به اشتراک بگذاريم تا بتوانيم در درک آنچه اتفاق افتاده به شما کمک کنيم. اين بروشور همچنين سندرم فاولر را توضيح مي‌دهد که در بعضي از زنان علت احتباس ادراري مزمن است.
از آنجا که اکثر بيماران مبتلا به اين مشکل زنان هستند، ما در ادامه‌ي اين بروشور بيشتر به زنان اشاره خواهيم کرد.
علائم احتباس ادراري مزمن چيست؟
مشکل اصلي در اين وضعيت اين است که عبور ادرار ممکن نيست. درد ممکن است به اين دليل باشد که مثانه پر و متورم شده (منبسط شده) است، اما اغلب اين درد ـ آن‌طور که انتظار مي‌رود ـ شباهتي به احساس «ترکيدن از زور دستشويي» ندارد.
بعضي از زنان اصلاً نمي‌توانند ادرار کنند؛ اين به معناي احتباس است. بعضي مي‌توانند کمي از ادرار را با مشکل خالي کنند، اما مثانه تخليه نمي‌شود؛ اين حالت تخليه‌ي ناقص مثانه ناميده مي‌شود.
به‌طور معمول فشار به خالي کردن مثانه کمکي نمي‌کند. از آنجايي که عبور ادرار بسيار سخت است، اکثر افراد مبتلا به احتباس مزمن ادرار نياز به سوند (لوله) براي کمک به دفع ادرار خود دارند.
بسياري از زنان در گذشته سابقه‌ي نوعي اختلال در تخليه کردن را داشته‌اند؛ به‌طوري که قادر نبوده‌اند به‌درستي جريان ادرار خود را شروع کنند و بعد از آن هم ادرار با وقفه تخليه شده است. بعضي افراد عادت کرده‌اند زماني که مثانه پر مي‌شود، به‌جاي رفتن به دستشويي ادرار خود را نگه دارند. در برخي مشکل وجود داشته، اما آنقدر شديد نبوده که به خاطر آن به پزشک مراجعه کنند. بعضي از زنان هم از ابتدا آمادگي ابتلا را دارند و نسبت به احتباس ادراري مزمن آسيب‌پذير هستند.
چه عواملي مي‌تواند منجر به احتباس ادراري مزمن شود؟
• داروها - داروهاي بسياري وجود دارد که مي‌تواند اختلال ادرار کردن را بدتر کند. البته اين شرايط اغلب در افرادي ايجاد مي‌شود که از قبل نسبت به مشکل احتباس آسيب‌پذير هستند و داروها صرفاً مشکل را تسريع مي‌کنند. اين داروها عبارت‌اند از:
o آرام بخش‌ها، مانند ترامادول، کدئين، اکسيد کوردون يا مورفين.
o داروهاي ضد افسردگي، از جمله آمي‌تريپتيلين و ايمي‌پرامين.
• عمل جراحي/ داروي بيهوشي - در بسياري از زنان مبتلا به احتباس ادراري مزمن، اين مشکل پس از يک عمل جراحي آغاز مي‌شود. به‌طور معمول، جراحي مرتبط با موضوعي اورولوژي (مثلاً سيستوسکوپي) يا بيماري زنان (مانند هيسترکتومي) يا مداخله‌ي بيهوشي براي کمک به زايمان (به‌عنوان مثال عمل سزارين) است. گاهي اين بيماري پس از عمل جراحي در قسمت ديگري از بدن خود را نشان مي‌دهد؛ در هر عمل جراحي که از سوند ادراري استفاده مي‌شود، اين احتمال وجود دارد. بنابراين ممکن است به خود داروي بيهوشي مرتبط باشد. داروي بيهوشي باعث مي‌شود افراد «حالت‌هاي گسستگي» را تجربه کنند. اين يک اصطلاح پزشکي به اين معنا است که فرد احساس قطع ارتباط با بدن خود يا جهان اطرافش پيدا مي‌کند.
علاوه بر اين، بيشتر احتمال دارد که بيماران مبتلا به احتباس ادراري مزمن نسبت به بقيه‌ي افراد دچار دردهاي مزمن يا اختلال عملکردي نورولوژيکي (ر.ک. www.neurosymptoms.org) شوند. دليل اين امر معلوم نيست و همچنان در دست پژوهش و بررسي است. بعضي از اين مشکلات ممکن است به دليل پريشاني ناشي از بيماري رخ دهند، اما ممکن است اين بيماري‌ها علل مشترکي نيز داشته باشند که بتوان تمام اين اختلالات را ـ که به يک «مشکل نرم‌افزاري» در سيستم عصبي مربوط‌اند ـ در يک دسته طبقه‌بندي کرد.
چگونه تشخيص داده مي‌شود؟
تشخيص معمولاً به‌وسيله‌ي اورولوژيست، متخصص بيماري‌هاي زنان يا متخصص مغز و اعصاب انجام مي‌شود. اين افراد در ابتدا به دنبال ساير علل احتباس هستند؛ از جمله عاملي فيزيکي که مثانه را مسدود کرده است يا يک بيماري عصبي مانند ديسک بزرگي که به تمام عصب‌هاي تأمين‌کننده‌ي مثانه فشار وارد مي‌کند (سندرم کادواکينا).
تعدادي آزمايش رايج وجود دارد که مشکل را با جزئيات بيشتري بررسي مي‌کند. انجام بعضي از اين آزمايش‌ها چندان راحت نيست و اگر شما اين مطلب را مي‌خوانيد، ممکن است در گذشته يک يا چند مورد از آنها را انجام داده باشيد.
• آزمايش اوروديناميک - اين آزمايش شامل اندازه‌گيري فشار داخل مثانه در زماني است که مثانه در حال پر شدن است. آزمايش بررسي مي‌کند که زماني که شما در حال تلاش براي ادرار کردن هستيد، مثانه‌تان چگونه کار مي‌کند. زماني که اين آزمايش با اشعه‌ي ايکس ترکيب مي‌شود، آن را اوروديناميک ويديويي مي‌نامند.
• سونوگرافي مثانه – اين آزمايش بررسي مي‌کند بعد از تلاش شما براي ادرار کردن، چه ميزان ادرار در مثانه باقي مانده است.
• سيستوسکوپي - يک آزمايش دوربيني است که داخل مثانه را به دنبال هرگونه مشکل جستجو مي‌کند.
برخي ديگر آزمون‌هاي تخصصي که گاه انجام مي‌شود، عبارت‌اند از:
• اي‌ام‌جي اسفنکتر (الکتروميوگرافي) - اين آزمايش، فعاليت الکتريکي را در اسفنکتر مجراي ادرار ثبت مي‌کند؛ يعني در همان عضله‌ي دايره‌اي‌شکلي که دهانه‌ي مثانه را احاطه مي‌کند.
• سونوگرافي اسفنکتر - اين آزمايش مي‌تواند به اندازه‌گيري اندازه‌ي اسفنکتر کمک کند که خود کمک مي‌کند متوجه شويم مشکل از کجا است.
• پروفايل فشار مجراي پيشاب - اين آزمايش با وارد و خارج کردن چندين‌باره‌ي سوند فشار را در عضله‌ي اسفنکتر مجراي آب (مجراي ادرار) اندازه گيري مي‌کند.
سندرم فاولر –اختلال آرميدگي اسفنکتر مجراي ادراري
در گذشته زنان بسياري که به احتباس ادراري مبتلا بودند، بدون مشکل تشخيص داده مي‌شدند و درماني دريافت نمي‌کردند.
در اواسط دهه‌ي 80 قرن بيستم، پروفسور کلر فاولر که در لندن عصب‌شناس بود متوجه شد که در نزديک به يک‌سوم زنان مبتلا به احتباس ادراري مزمن، در بعضي از اين آزمايشات تخصصي نيز اشکالاتي ديده مي‌شد. به‌طور خاص، او متوجه شد که آزمايش اي‌ام‌جي ـ که در بالا توضيح داده شد ـ الگوي فعاليت غيرطبيعي‌اي را نشان مي‌داد. تصاوير زير اين مسئله را نشان مي‌دهد.
اين يک اي‌ام‌جي اسفنکتر طبيعي است
اين اي‌ام‌جي الگوي غيرطبيعي فعاليت عضله‌ي اسفنکتر را نشان مي‌دهد
اين مسئله نشان مي‌دهد که نوعي اختلال آرميدگي عضله وجود دارد. به اين صورت که اسفنکتر مجراي ادرار بيش از حد تنگ مي‌شود و اجازه‌ي عبور را نمي‌دهد.
بيشتر زنان مبتلا در 20 و 30 سالگي هستند. به‌طور معمول، زنان احتباس ادراري بيش از يک ليتر را نشان مي‌دهند، اما خلاف انتظار نياز شديدي براي رفتن به دستشويي ندارند. در مورد سوند زدن، بسياري از زنان هنگام برداشتن سوند نوعي احساس «کشش» را در اطراف مجراي ادرار گزارش مي‌کنند؛ گويي دچار اسپاسم شده باشند. برخي از زنان مبتلا به سندرم فاولر ممکن است تخمدان‌هاي پلي‌کيستيک داشته باشند.
پروفسور فاولر همچنين نشان داد که درماني تحت عنوان مدولاسيون عصبي استخوان خاجي، مي‌تواند به برخي از زنان مبتلا به احتباس ادراري مزمن به‌منظور بازيابي عملکرد مثانه کمک کند.
«اما من فقط احتباس دارم! سندرم فاولر در من تشخيص داده نشده يا آزمايش اي‌ام‌جي نداده‌ام. مشکل من چيست؟»
اکثر زنان مبتلا به احتباس ادراري مزمن، به‌طور واضح سندرم فاولر را ندارند، با اين حال همان نشانه‌ها را از خود بروز مي‌دهند. علائم و دلايل ـ مانند جراحي‌ها و داروها ـ براي زنان مبتلا به سندرم فاولر مشابه و روش درمان نيز اغلب يکسان است. مي‌توان گفت اين بيماري‌ها بسيار به هم شباهت دارند.
بياييد با هم تاريخچه‌ي متداول يک فرد مبتلا به احتباس مزمن ادرار را بررسي کنيم:
ليزا يک زن 27 ساله است که براي بررسي برخي از دردهاي لگني که در طي 6 ماه گذشته تجربه کرده بود در بيمارستان تحت عمل لاپاراسکوپي قرار گرفت (آزمايش دوربين که فقط داخل شکم و لگن را جستجو مي‌کند). جراحان هيچ توضيح ساختاري براي درد شديد او پيدا نکردند.
هنگامي‌که او به هوش آمد، درد لگن او بدتر شده بود و احساس مي‌کرد بيش از تجربه‌هاي پيشين بيهوشي‌اش «در فضا است». درد و منگي‌اش بسيار ترسناک بود و همچنين از اينکه پزشکان نتوانسته بودند علت درد او را پيدا کنند احساس نااميدي مي‌کرد. مقداري مورفين براي مقابله با درد به ليزا داده بودند.
آن شب در بخش ليزا متوجه شد که نمي‌تواند ادرار کند. ليزا واقعاً سخت تلاش کرد و پرستاران نيز او را تشويق کردند، اما فايده‌اي نداشت. به ليزا سوند وصل کردند. روز بعد که سوند خارج شد، ليزا هنوز نمي‌توانست به‌طور عادي ادرار کند، بنابراين سوند دوباره وصل شد.
در طي چند ماه بعد، ليزا متخصصاني را ديد که نمي‌توانستند دريابند چرا او به احتباس ادراري مزمن مبتلا شده است. ليزا آموخته بود که چگونه به‌طور متناوب از سوند استفاده کند، هر چند احساس راحتي نداشت. درد لگن او همچنان ادامه داشت و او داروهاي مختلفي از قبيل ترامادول (نوعي مسکن) استفاده مي‌کرد. ليزا مشکلات ديگري از جمله کمردرد، مشکلات خواب و خستگي بيش از حد نيز داشت. در يک مورد او ضعفي ترس‌آور را در يکي از پاهاي خود تجربه کرده بود که البته دوباره بهبود يافته بود.
ليزا يک سيستوسکوپي انجام داد که نشان مي‌داد مثانه و مجراي ادراري او طبيعي است. مدتي پزشکان نگران بيماري عصبي بودند، اما ام‌آرآي ستون فقرات و مغز هم طبيعي بود. ليزا همچنين تحت آزمايش‌هاي تخصصي قرار گرفت تا مشخص شود آيا سندرم فاولر را دارد يا نه، اما نتيجه‌ي آزمايش‌ها قطعي نبود.
ليزا احساس مي‌کرد به پايان راه رسيده است. چرا مثانه‌ي او از کار افتاد؟ چرا پزشکان نمي‌فهميدند مشکل از کجا است؟ و چه کاري مي‌تواند در اين مورد انجام شود؟
علت احتباس ادراري مزمن چيست؟
در حدود 40 درصد از بيماران، احتباس ادراري مزمن در فقدان يک علت ساختاري/ جراحي مشخص يا يک بيماري عصبي اتفاق مي‌افتد. ما هنوز در تلاش براي سر در آوردن از اين مشکل هستيم، اما تا حدودي مي‌دانيم که مشکل چيست. در اين سناريو، احتباس ادراري مزمن احتمالاً ترکيبي از مشکلي در مثانه و در مغز است.
انقباض عضله‌ي مجراي ادرار احتمالاً «پيچ صدا» را به روي پيام‌هاي که به مغز و نخاع بازمي‌گردند «زيادي باز مي‌کند». اين امر، سيستم طبيعي‌اي را که اتفاقات مثانه را تحت کنترل دارد گيج مي‌کند. پيام‌هاي مثانه به‌درستي دريافت نمي‌شود تا آن را براي انقباض فعال کند.
.jpg)
چه چيز آن را بدتر مي‌کند؟
تصوير زير نشان مي‌دهد که چطور مسائل ديگري که مي‌تواند باعث احتباس ادرار مزمن شود، مشکل را بدتر و آن را حفظ مي‌کند. اين وقايع در همه‌ي سطوح از مثانه تا مغز عمل مي‌کنند.
ما تمام پاسخ‌ها را در اختيار نداريم، اما به‌اندازه‌ي کافي پاسخ داريم که کار بر روي مشکل را آغاز کنيم. بسيار مهم است که شما به‌عنوان يک بيمار، نظرات مشخصي درباره‌ي اين موضوع داشته باشيد که مشکل چيست. از يک متخصص بهداشت بخواهيد که توضيحات لازم را به شما بدهد، زيرا درک موضوع مي‌تواند به جنبه‌هاي بيشتري از درمان کمک کند.
درمان چيست؟
آيا به تشخيص اعتماد داريد؟
ضروري است که احساس کنيد که تشخيص درستي دريافت کرده‌ايد. اگر چنين نباشد، عملي شدن تکنيک‌هاي توان‌بخشي پيشنهادشده در اينجا دشوارتر مي‌شود.
کنار آمدن با اين مشکل، آسان نيست؛ به‌خصوص زماني که پيدا کردن آن در آزمايش‌ها نيز به سهولت انجام نمي‌شود.
اگر احساس نمي‌کنيد که به احتباس ادراري مزمن مبتلا هستيد، بايد به اين نکته توجه کنيد که مبناي تشخيص چه بوده است. قاعدتاً شما بايد برخي از ويژگي‌هاي باليني شرح داده شده در بالا را داشته باشيد. اگر چنين است، چرا به تشخيص اعتماد نداريد؟ اگر به تشخيص مطمئن نيستيد، با پزشکان خود صحبت کنيد.
استفاده از سوند
استفاده از نوعي سوند، معمولاً در احتباس ادراري مزمن اجتناب‌ناپذير است.
پزشک و مشاور شما اطلاعات بيشتري در اين باره به شما خواهد داد. بيشتر زنان استفاده‌ي ادواري از سوند را ترجيح مي‌دهند که در بسياري از بيماري‌هاي عصب‌شناختي نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
کاهش عوامل تشديدکننده
با نگاهي به عکس صفحه‌ي آخر، مي‌توانيد ببينيد که به حداقل رساندن هر آنچه مي‌تواند شرايط شما را بدتر کند ـ تا حد ممکن ـ اهميت دارد. از جمله:
1. کاهش يا تغيير دارو که مي‌تواند موجب تشديد احتباس شود؛ به‌خصوص آرام بخش‌ها.
داروهاي خود را بدون مشورت با دکتر تغيير ندهيد.
2. مديريت بهتر درد در شرايطي که درد ـ به‌خصوص کمردرد ـ هم مزيد بر علت شده است. اين کار ممکن است مستلزم استفاده از تکنيک‌هاي توان‌بخشي خدمات‌دهندگان درد ـ از جمله فيزيوتراپي و درددرماني روان‌شناختي ـ باشد.
مدولاسيون عصبي استخوان خاجي
در اين عمل يک تحريک‌کنندۀ کوچک الکتريکي در پشت کمر قرار مي‌گيرد و امواج الکتريکي را براي اعصاب تأمين‌کننده‌ي مثانه فراهم کرده، مي‌تواند به نابساماني در تأمين عصبي ـ که در صفحه‌ي آخر توضيح داده شده ـ کمک کند. اين کار براي همه مناسب نيست و بسياري از بيماران از انجام آن فايده‌اي نمي‌برند.
براي اطلاعات بيشتر مي‌توانيد به وب‌سايت www.fowlersyndrome.co.uk مراجعه کنيد.
نگاهي به تصوير بزرگ‌تر
در چند سال گذشته، برخي از پزشکان بيشتر به اين مسئله علاقمند شده‌اند که چگونه احتباس ادراري مزمن در بعضي از بيماران، مي‌تواند بخشي از يک «تصوير بزرگ‌تر» ناخوشي باشد.
تحقيقات نشان داده است که زنان مبتلا به احتباس ادراري مزمن، بيشتر از ساير مشکلات جسمي ـ به‌ويژه درد مزمن و اختلالات کنشي ـ رنج مي‌برند. اختلالات کنشي مشکلات متداولي هستند که مانند احتباس ادراري مزمن، با عملکرد غيرطبيعي سيستم عصبي مرتبط هستند تا با آسيب عصبي (اشکال نرم‌افزاري، نه سخت‌افزاري).
اختلالات کنشي شامل سندرم روده‌ي تحريک‌پذير، فيبروميالژيا و اختلال کنشي عصبي است که مي‌تواند با ضعف اندام، لرزش، اسپاسم يا حمله همراه باشد.
مشکلات روان‌شناختي مانند افسردگي، اضطراب و استرس پس از سانحه نيز شايع‌تر به نظر مي‌رسند، اگرچه تحقيقات بيشتري لازم است و برخي از آنها ممکن است به استرس خود بيماري مربوط باشد.
زنان زيادي وجود دارند که هيچ‌کدام از اين مشکلات سلامتي ديگر را ندارند، بنابراين اگر اين بخش به شما مربوط نمي‌شود، نگران نشويد.
اما اگر به شما ارتباط دارد، صرف وقت با يک متخصص بهداشت ـ مانند روان‌شناس باليني، متخصص مغز و اعصاب يا روان‌پزشک که اين اختلالات را درک مي‌کند و ترتيب همه‌ي کارها را مي‌دهد ـ مي‌تواند ارزشمند باشد. ممکن است ابتلا به يک اختلال عملکردي، يکي از چندين آسيب‌پذيري موجود باشد که در بعضي موارد مي‌تواند با احتباس ادراري مزمن مرتبط باشد؛ اما به تحقيقات بيشتري نياز است.
سرانجام احتباس ادراري من چه خواهد شد؟
پاسخ اين سؤال به موارد متعددي بستگي دارد؛ از جمله اينکه:
• مشکل در وهله‌ي اول چقدر شديد بوده است؟
• آيا داروهايي وجود دارد که باعث تشديد مشکل مي‌شود و امکان قطع آنها وجود دارد؟
• آيا شما يک مورد مناسب براي انجام مدولاسيون عصبي استخوان خاجي هستيد؟
• آيا درمان‌هاي ديگري که در بالا توضيح داده شده مي‌توانند به شما کمک کنند؟
اين واقعيت را نمي‌توان پنهان کرد که براي بعضي از زنان، احتباس ادراري مزمن ـ همان‌گونه که از نامش برمي‌آيد ـ مي‌تواند يک وضعيت درازمدت باشد.
اما برخي از زنان ياد مي‌گيرند که با آن زندگي و آن را مديريت کنند و در برخي موارد نيز ممکن است در طول زمان بهبود پيدا کنند.
ما در زمينه‌ي اين بيماري به انجام تحقيقات زيادي نياز داريم. با اين حال، اميدواريم اين بروشور کمک کرده باشد کمي بيشتر بيماري خود را درک کنيد.
پروفسور جان استون، مشاور متخصص مغز و اعصاب
دکتر اينگيريد هوريتسوئر، متخصص مغز و اعصاب
دانشگاه ادينبورگ
پروفسور آيلين جويس، متخصص روان‌پزشک
خانم ماهرن پاکزاد، متخصص اورولوژيست
دکتر کارولين سلاي، روان‌شناس بهداشت حرفه‌اي
دکتر جالش پينکر، مشاور متخصص مغز و اعصاب،
بيمارستان ملي عصب‌شناسي و جراحي مغز و اعصاب، ميدان کوئين و موسسه‌ي عصب‌شناسي دانشگاه کالج لندن
احتباس ادراري مزمن و سندرم فاولر
احتباس ادراري مزمن چيست؟
احتباس ادراري مزمن زماني رخ مي‌دهد که مثانه پر مي‌شود، اما شما نمي‌توانيد تمام ادرار خود را دفع کنيد يا فقط مي‌توانيد کمي از آن را دفع کنيد و ادرار زيادي در مثانه باقي مي‌ماند.
علل بسياري براي احتباس ادراري مزمن وجود دارد؛ مانند مشکلات مربوط به غده‌ي پروستات در مردان يا باريک شدن مجراي ادراري؛ که هر دو از خروج ادرار از مثانه جلوگيري مي‌کنند. علاوه بر اين، بيماري‌هاي عصبي تأثيرگذار بر نخاع نيز مي‌تواند موجب ازکارافتادگي مثانه شود.
هرچند در بسياري از افراد ـ به‌ويژه زنان ـ احتباس ادراري مزمن مي‌تواند به دلايل پيچيده‌تر رخ دهد که در آزمايش‌ها هم به‌سادگي قابل مشاهده نيست. در اين بروشور ما از واژه‌ي «احتباس ادراري مزمن» براي توصيف اين وضعيت استفاده مي‌کنيم. گاهي اصطلاح «احتباس ادراري مزمن ناشناخته» يا «اختلال عملکرد دفع مزمن» نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد. گاهي به افراد گفته مي‌شود که شما مثانه‌ي ضعيفي داريد.
ما هنوز در حال يادگيري در مورد احتباس ادراري مزمن هستيم و تمام پاسخ‌ها را در اختيار نداريم. اين بروشور به اين منظور طراحي شده است که بتوانيم آنچه را در مورد اين شرايط مي‌دانيم با شما به اشتراک بگذاريم تا بتوانيم در درک آنچه اتفاق افتاده به شما کمک کنيم. اين بروشور همچنين سندرم فاولر را توضيح مي‌دهد که در بعضي از زنان علت احتباس ادراري مزمن است.
از آنجا که اکثر بيماران مبتلا به اين مشکل زنان هستند، ما در ادامه‌ي اين بروشور بيشتر به زنان اشاره خواهيم کرد.
علائم احتباس ادراري مزمن چيست؟
مشکل اصلي در اين وضعيت اين است که عبور ادرار ممکن نيست. درد ممکن است به اين دليل باشد که مثانه پر و متورم شده (منبسط شده) است، اما اغلب اين درد ـ آن‌طور که انتظار مي‌رود ـ شباهتي به احساس «ترکيدن از زور دستشويي» ندارد.
بعضي از زنان اصلاً نمي‌توانند ادرار کنند؛ اين به معناي احتباس است. بعضي مي‌توانند کمي از ادرار را با مشکل خالي کنند، اما مثانه تخليه نمي‌شود؛ اين حالت تخليه‌ي ناقص مثانه ناميده مي‌شود.
به‌طور معمول فشار به خالي کردن مثانه کمکي نمي‌کند. از آنجايي که عبور ادرار بسيار سخت است، اکثر افراد مبتلا به احتباس مزمن ادرار نياز به سوند (لوله) براي کمک به دفع ادرار خود دارند.
بسياري از زنان در گذشته سابقه‌ي نوعي اختلال در تخليه کردن را داشته‌اند؛ به‌طوري که قادر نبوده‌اند به‌درستي جريان ادرار خود را شروع کنند و بعد از آن هم ادرار با وقفه تخليه شده است. بعضي افراد عادت کرده‌اند زماني که مثانه پر مي‌شود، به‌جاي رفتن به دستشويي ادرار خود را نگه دارند. در برخي مشکل وجود داشته، اما آنقدر شديد نبوده که به خاطر آن به پزشک مراجعه کنند. بعضي از زنان هم از ابتدا آمادگي ابتلا را دارند و نسبت به احتباس ادراري مزمن آسيب‌پذير هستند.
چه عواملي مي‌تواند منجر به احتباس ادراري مزمن شود؟
• داروها - داروهاي بسياري وجود دارد که مي‌تواند اختلال ادرار کردن را بدتر کند. البته اين شرايط اغلب در افرادي ايجاد مي‌شود که از قبل نسبت به مشکل احتباس آسيب‌پذير هستند و داروها صرفاً مشکل را تسريع مي‌کنند. اين داروها عبارت‌اند از:
o آرام بخش‌ها، مانند ترامادول، کدئين، اکسيد کوردون يا مورفين.
o داروهاي ضد افسردگي، از جمله آمي‌تريپتيلين و ايمي‌پرامين.
• عمل جراحي/ داروي بيهوشي - در بسياري از زنان مبتلا به احتباس ادراري مزمن، اين مشکل پس از يک عمل جراحي آغاز مي‌شود. به‌طور معمول، جراحي مرتبط با موضوعي اورولوژي (مثلاً سيستوسکوپي) يا بيماري زنان (مانند هيسترکتومي) يا مداخله‌ي بيهوشي براي کمک به زايمان (به‌عنوان مثال عمل سزارين) است. گاهي اين بيماري پس از عمل جراحي در قسمت ديگري از بدن خود را نشان مي‌دهد؛ در هر عمل جراحي که از سوند ادراري استفاده مي‌شود، اين احتمال وجود دارد. بنابراين ممکن است به خود داروي بيهوشي مرتبط باشد. داروي بيهوشي باعث مي‌شود افراد «حالت‌هاي گسستگي» را تجربه کنند. اين يک اصطلاح پزشکي به اين معنا است که فرد احساس قطع ارتباط با بدن خود يا جهان اطرافش پيدا مي‌کند.
علاوه بر اين، بيشتر احتمال دارد که بيماران مبتلا به احتباس ادراري مزمن نسبت به بقيه‌ي افراد دچار دردهاي مزمن يا اختلال عملکردي نورولوژيکي (ر.ک. www.neurosymptoms.org) شوند. دليل اين امر معلوم نيست و همچنان در دست پژوهش و بررسي است. بعضي از اين مشکلات ممکن است به دليل پريشاني ناشي از بيماري رخ دهند، اما ممکن است اين بيماري‌ها علل مشترکي نيز داشته باشند که بتوان تمام اين اختلالات را ـ که به يک «مشکل نرم‌افزاري» در سيستم عصبي مربوط‌اند ـ در يک دسته طبقه‌بندي کرد.
چگونه تشخيص داده مي‌شود؟
تشخيص معمولاً به‌وسيله‌ي اورولوژيست، متخصص بيماري‌هاي زنان يا متخصص مغز و اعصاب انجام مي‌شود. اين افراد در ابتدا به دنبال ساير علل احتباس هستند؛ از جمله عاملي فيزيکي که مثانه را مسدود کرده است يا يک بيماري عصبي مانند ديسک بزرگي که به تمام عصب‌هاي تأمين‌کننده‌ي مثانه فشار وارد مي‌کند (سندرم کادواکينا).
تعدادي آزمايش رايج وجود دارد که مشکل را با جزئيات بيشتري بررسي مي‌کند. انجام بعضي از اين آزمايش‌ها چندان راحت نيست و اگر شما اين مطلب را مي‌خوانيد، ممکن است در گذشته يک يا چند مورد از آنها را انجام داده باشيد.
• آزمايش اوروديناميک - اين آزمايش شامل اندازه‌گيري فشار داخل مثانه در زماني است که مثانه در حال پر شدن است. آزمايش بررسي مي‌کند که زماني که شما در حال تلاش براي ادرار کردن هستيد، مثانه‌تان چگونه کار مي‌کند. زماني که اين آزمايش با اشعه‌ي ايکس ترکيب مي‌شود، آن را اوروديناميک ويديويي مي‌نامند.
• سونوگرافي مثانه – اين آزمايش بررسي مي‌کند بعد از تلاش شما براي ادرار کردن، چه ميزان ادرار در مثانه باقي مانده است.
• سيستوسکوپي - يک آزمايش دوربيني است که داخل مثانه را به دنبال هرگونه مشکل جستجو مي‌کند.
برخي ديگر آزمون‌هاي تخصصي که گاه انجام مي‌شود، عبارت‌اند از:
• اي‌ام‌جي اسفنکتر (الکتروميوگرافي) - اين آزمايش، فعاليت الکتريکي را در اسفنکتر مجراي ادرار ثبت مي‌کند؛ يعني در همان عضله‌ي دايره‌اي‌شکلي که دهانه‌ي مثانه را احاطه مي‌کند.
• سونوگرافي اسفنکتر - اين آزمايش مي‌تواند به اندازه‌گيري اندازه‌ي اسفنکتر کمک کند که خود کمک مي‌کند متوجه شويم مشکل از کجا است.
• پروفايل فشار مجراي پيشاب - اين آزمايش با وارد و خارج کردن چندين‌باره‌ي سوند فشار را در عضله‌ي اسفنکتر مجراي آب (مجراي ادرار) اندازه گيري مي‌کند.
سندرم فاولر –اختلال آرميدگي اسفنکتر مجراي ادراري
در گذشته زنان بسياري که به احتباس ادراري مبتلا بودند، بدون مشکل تشخيص داده مي‌شدند و درماني دريافت نمي‌کردند.
در اواسط دهه‌ي 80 قرن بيستم، پروفسور کلر فاولر که در لندن عصب‌شناس بود متوجه شد که در نزديک به يک‌سوم زنان مبتلا به احتباس ادراري مزمن، در بعضي از اين آزمايشات تخصصي نيز اشکالاتي ديده مي‌شد. به‌طور خاص، او متوجه شد که آزمايش اي‌ام‌جي ـ که در بالا توضيح داده شد ـ الگوي فعاليت غيرطبيعي‌اي را نشان مي‌داد. تصاوير زير اين مسئله را نشان مي‌دهد.
اين يک اي‌ام‌جي اسفنکتر طبيعي است
اين اي‌ام‌جي الگوي غيرطبيعي فعاليت عضله‌ي اسفنکتر را نشان مي‌دهد
اين مسئله نشان مي‌دهد که نوعي اختلال آرميدگي عضله وجود دارد. به اين صورت که اسفنکتر مجراي ادرار بيش از حد تنگ مي‌شود و اجازه‌ي عبور را نمي‌دهد.
بيشتر زنان مبتلا در 20 و 30 سالگي هستند. به‌طور معمول، زنان احتباس ادراري بيش از يک ليتر را نشان مي‌دهند، اما خلاف انتظار نياز شديدي براي رفتن به دستشويي ندارند. در مورد سوند زدن، بسياري از زنان هنگام برداشتن سوند نوعي احساس «کشش» را در اطراف مجراي ادرار گزارش مي‌کنند؛ گويي دچار اسپاسم شده باشند. برخي از زنان مبتلا به سندرم فاولر ممکن است تخمدان‌هاي پلي‌کيستيک داشته باشند.
پروفسور فاولر همچنين نشان داد که درماني تحت عنوان مدولاسيون عصبي استخوان خاجي، مي‌تواند به برخي از زنان مبتلا به احتباس ادراري مزمن به‌منظور بازيابي عملکرد مثانه کمک کند.
«اما من فقط احتباس دارم! سندرم فاولر در من تشخيص داده نشده يا آزمايش اي‌ام‌جي نداده‌ام. مشکل من چيست؟»
اکثر زنان مبتلا به احتباس ادراري مزمن، به‌طور واضح سندرم فاولر را ندارند، با اين حال همان نشانه‌ها را از خود بروز مي‌دهند. علائم و دلايل ـ مانند جراحي‌ها و داروها ـ براي زنان مبتلا به سندرم فاولر مشابه و روش درمان نيز اغلب يکسان است. مي‌توان گفت اين بيماري‌ها بسيار به هم شباهت دارند.
بياييد با هم تاريخچه‌ي متداول يک فرد مبتلا به احتباس مزمن ادرار را بررسي کنيم:
ليزا يک زن 27 ساله است که براي بررسي برخي از دردهاي لگني که در طي 6 ماه گذشته تجربه کرده بود در بيمارستان تحت عمل لاپاراسکوپي قرار گرفت (آزمايش دوربين که فقط داخل شکم و لگن را جستجو مي‌کند). جراحان هيچ توضيح ساختاري براي درد شديد او پيدا نکردند.
هنگامي‌که او به هوش آمد، درد لگن او بدتر شده بود و احساس مي‌کرد بيش از تجربه‌هاي پيشين بيهوشي‌اش «در فضا است». درد و منگي‌اش بسيار ترسناک بود و همچنين از اينکه پزشکان نتوانسته بودند علت درد او را پيدا کنند احساس نااميدي مي‌کرد. مقداري مورفين براي مقابله با درد به ليزا داده بودند.
آن شب در بخش ليزا متوجه شد که نمي‌تواند ادرار کند. ليزا واقعاً سخت تلاش کرد و پرستاران نيز او را تشويق کردند، اما فايده‌اي نداشت. به ليزا سوند وصل کردند. روز بعد که سوند خارج شد، ليزا هنوز نمي‌توانست به‌طور عادي ادرار کند، بنابراين سوند دوباره وصل شد.
در طي چند ماه بعد، ليزا متخصصاني را ديد که نمي‌توانستند دريابند چرا او به احتباس ادراري مزمن مبتلا شده است. ليزا آموخته بود که چگونه به‌طور متناوب از سوند استفاده کند، هر چند احساس راحتي نداشت. درد لگن او همچنان ادامه داشت و او داروهاي مختلفي از قبيل ترامادول (نوعي مسکن) استفاده مي‌کرد. ليزا مشکلات ديگري از جمله کمردرد، مشکلات خواب و خستگي بيش از حد نيز داشت. در يک مورد او ضعفي ترس‌آور را در يکي از پاهاي خود تجربه کرده بود که البته دوباره بهبود يافته بود.
ليزا يک سيستوسکوپي انجام داد که نشان مي‌داد مثانه و مجراي ادراري او طبيعي است. مدتي پزشکان نگران بيماري عصبي بودند، اما ام‌آرآي ستون فقرات و مغز هم طبيعي بود. ليزا همچنين تحت آزمايش‌هاي تخصصي قرار گرفت تا مشخص شود آيا سندرم فاولر را دارد يا نه، اما نتيجه‌ي آزمايش‌ها قطعي نبود.
ليزا احساس مي‌کرد به پايان راه رسيده است. چرا مثانه‌ي او از کار افتاد؟ چرا پزشکان نمي‌فهميدند مشکل از کجا است؟ و چه کاري مي‌تواند در اين مورد انجام شود؟
علت احتباس ادراري مزمن چيست؟
در حدود 40 درصد از بيماران، احتباس ادراري مزمن در فقدان يک علت ساختاري/ جراحي مشخص يا يک بيماري عصبي اتفاق مي‌افتد. ما هنوز در تلاش براي سر در آوردن از اين مشکل هستيم، اما تا حدودي مي‌دانيم که مشکل چيست. در اين سناريو، احتباس ادراري مزمن احتمالاً ترکيبي از مشکلي در مثانه و در مغز است.
انقباض عضله‌ي مجراي ادرار احتمالاً «پيچ صدا» را به روي پيام‌هاي که به مغز و نخاع بازمي‌گردند «زيادي باز مي‌کند». اين امر، سيستم طبيعي‌اي را که اتفاقات مثانه را تحت کنترل دارد گيج مي‌کند. پيام‌هاي مثانه به‌درستي دريافت نمي‌شود تا آن را براي انقباض فعال کند.
چه چيز آن را بدتر مي‌کند؟
تصوير زير نشان مي‌دهد که چطور مسائل ديگري که مي‌تواند باعث احتباس ادرار مزمن شود، مشکل را بدتر و آن را حفظ مي‌کند. اين وقايع در همه‌ي سطوح از مثانه تا مغز عمل مي‌کنند.
ما تمام پاسخ‌ها را در اختيار نداريم، اما به‌اندازه‌ي کافي پاسخ داريم که کار بر روي مشکل را آغاز کنيم. بسيار مهم است که شما به‌عنوان يک بيمار، نظرات مشخصي درباره‌ي اين موضوع داشته باشيد که مشکل چيست. از يک متخصص بهداشت بخواهيد که توضيحات لازم را به شما بدهد، زيرا درک موضوع مي‌تواند به جنبه‌هاي بيشتري از درمان کمک کند.
درمان چيست؟
آيا به تشخيص اعتماد داريد؟
ضروري است که احساس کنيد که تشخيص درستي دريافت کرده‌ايد. اگر چنين نباشد، عملي شدن تکنيک‌هاي توان‌بخشي پيشنهادشده در اينجا دشوارتر مي‌شود.
کنار آمدن با اين مشکل، آسان نيست؛ به‌خصوص زماني که پيدا کردن آن در آزمايش‌ها نيز به سهولت انجام نمي‌شود.
اگر احساس نمي‌کنيد که به احتباس ادراري مزمن مبتلا هستيد، بايد به اين نکته توجه کنيد که مبناي تشخيص چه بوده است. قاعدتاً شما بايد برخي از ويژگي‌هاي باليني شرح داده شده در بالا را داشته باشيد. اگر چنين است، چرا به تشخيص اعتماد نداريد؟ اگر به تشخيص مطمئن نيستيد، با پزشکان خود صحبت کنيد.
استفاده از سوند
استفاده از نوعي سوند، معمولاً در احتباس ادراري مزمن اجتناب‌ناپذير است.
پزشک و مشاور شما اطلاعات بيشتري در اين باره به شما خواهد داد. بيشتر زنان استفاده‌ي ادواري از سوند را ترجيح مي‌دهند که در بسياري از بيماري‌هاي عصب‌شناختي نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
کاهش عوامل تشديدکننده
با نگاهي به عکس صفحه‌ي آخر، مي‌توانيد ببينيد که به حداقل رساندن هر آنچه مي‌تواند شرايط شما را بدتر کند ـ تا حد ممکن ـ اهميت دارد. از جمله:
1. کاهش يا تغيير دارو که مي‌تواند موجب تشديد احتباس شود؛ به‌خصوص آرام بخش‌ها.
داروهاي خود را بدون مشورت با دکتر تغيير ندهيد.
2. مديريت بهتر درد در شرايطي که درد ـ به‌خصوص کمردرد ـ هم مزيد بر علت شده است. اين کار ممکن است مستلزم استفاده از تکنيک‌هاي توان‌بخشي خدمات‌دهندگان درد ـ از جمله فيزيوتراپي و درددرماني روان‌شناختي ـ باشد.
مدولاسيون عصبي استخوان خاجي
در اين عمل يک تحريک‌کنندۀ کوچک الکتريکي در پشت کمر قرار مي‌گيرد و امواج الکتريکي را براي اعصاب تأمين‌کننده‌ي مثانه فراهم کرده، مي‌تواند به نابساماني در تأمين عصبي ـ که در صفحه‌ي آخر توضيح داده شده ـ کمک کند. اين کار براي همه مناسب نيست و بسياري از بيماران از انجام آن فايده‌اي نمي‌برند.
براي اطلاعات بيشتر مي‌توانيد به وب‌سايت www.fowlersyndrome.co.uk مراجعه کنيد.
نگاهي به تصوير بزرگ‌تر
در چند سال گذشته، برخي از پزشکان بيشتر به اين مسئله علاقمند شده‌اند که چگونه احتباس ادراري مزمن در بعضي از بيماران، مي‌تواند بخشي از يک «تصوير بزرگ‌تر» ناخوشي باشد.
تحقيقات نشان داده است که زنان مبتلا به احتباس ادراري مزمن، بيشتر از ساير مشکلات جسمي ـ به‌ويژه درد مزمن و اختلالات کنشي ـ رنج مي‌برند. اختلالات کنشي مشکلات متداولي هستند که مانند احتباس ادراري مزمن، با عملکرد غيرطبيعي سيستم عصبي مرتبط هستند تا با آسيب عصبي (اشکال نرم‌افزاري، نه سخت‌افزاري).
اختلالات کنشي شامل سندرم روده‌ي تحريک‌پذير، فيبروميالژيا و اختلال کنشي عصبي است که مي‌تواند با ضعف اندام، لرزش، اسپاسم يا حمله همراه باشد.
مشکلات روان‌شناختي مانند افسردگي، اضطراب و استرس پس از سانحه نيز شايع‌تر به نظر مي‌رسند، اگرچه تحقيقات بيشتري لازم است و برخي از آنها ممکن است به استرس خود بيماري مربوط باشد.
زنان زيادي وجود دارند که هيچ‌کدام از اين مشکلات سلامتي ديگر را ندارند، بنابراين اگر اين بخش به شما مربوط نمي‌شود، نگران نشويد.
اما اگر به شما ارتباط دارد، صرف وقت با يک متخصص بهداشت ـ مانند روان‌شناس باليني، متخصص مغز و اعصاب يا روان‌پزشک که اين اختلالات را درک مي‌کند و ترتيب همه‌ي کارها را مي‌دهد ـ مي‌تواند ارزشمند باشد. ممکن است ابتلا به يک اختلال عملکردي، يکي از چندين آسيب‌پذيري موجود باشد که در بعضي موارد مي‌تواند با احتباس ادراري مزمن مرتبط باشد؛ اما به تحقيقات بيشتري نياز است.
سرانجام احتباس ادراري من چه خواهد شد؟
پاسخ اين سؤال به موارد متعددي بستگي دارد؛ از جمله اينکه:
• مشکل در وهله‌ي اول چقدر شديد بوده است؟
• آيا داروهايي وجود دارد که باعث تشديد مشکل مي‌شود و امکان قطع آنها وجود دارد؟
• آيا شما يک مورد مناسب براي انجام مدولاسيون عصبي استخوان خاجي هستيد؟
• آيا درمان‌هاي ديگري که در بالا توضيح داده شده مي‌توانند به شما کمک کنند؟
اين واقعيت را نمي‌توان پنهان کرد که براي بعضي از زنان، احتباس ادراري مزمن ـ همان‌گونه که از نامش برمي‌آيد ـ مي‌تواند يک وضعيت درازمدت باشد.
اما برخي از زنان ياد مي‌گيرند که با آن زندگي و آن را مديريت کنند و در برخي موارد نيز ممکن است در طول زمان بهبود پيدا کنند.
ما در زمينه‌ي اين بيماري به انجام تحقيقات زيادي نياز داريم. با اين حال، اميدواريم اين بروشور کمک کرده باشد کمي بيشتر بيماري خود را درک کنيد.
پروفسور جان استون، مشاور متخصص مغز و اعصاب
دکتر اينگيريد هوريتسوئر، متخصص مغز و اعصاب
دانشگاه ادينبورگ
پروفسور آيلين جويس، متخصص روان‌پزشک
خانم ماهرن پاکزاد، متخصص اورولوژيست
دکتر کارولين سلاي، روان‌شناس بهداشت حرفه‌اي
دکتر جالش پينکر، مشاور متخصص مغز و اعصاب،
بيمارستان ملي عصب‌شناسي و جراحي مغز و اعصاب، ميدان کوئين و موسسه‌ي عصب‌شناسي دانشگاه کالج لندن
اطلاعات بيشتر:
www.fowlersyndrome.co.uk
وب‌سايت فوق اطلاعات زيادي در مورد سندرم فاولر از جمله منابع علمي مرتبط دارد.
www.neurosymptoms.org
وب‌سايت فوق در مورد بيماري‌هاي کنشي و اختلالات عملکردي نورولوژيکي بيشتر توضيح مي‌دهد.
اطلاعات بيشتر:
www.fowlersyndrome.co.uk
وب‌سايت فوق اطلاعات زيادي در مورد سندرم فاولر از جمله منابع علمي مرتبط دارد.
www.neurosymptoms.org
وب‌سايت فوق در مورد بيماري‌هاي کنشي و اختلالات عملکردي نورولوژيکي بيشتر توضيح مي‌دهد.