اسپاسم صورت کنشي
بيماران مبتلا به علائم کنشي عصبي، علائمي دارند که روي صورت تأثير دارد. اين مشکل امروز بسيار شايع‌تر از 10 يا 15 سال پيش است که در طي يک قرن شناخته شده است.
اسپاسم صورت کنشي/ اختلال تونوس
شايع‌ترين نوع نشانه‌ي کنشي صورت اسپاسم عضلات در اطراف چشم يا در نيمه‌ي پايين چهره است.
به‌طور معمول، اسپاسم کنشي صورت در قسمت‌هاي مختلف رخ داده و نيمي از صورت را تحت تأثير قرار مي‌دهد. عضلات اطراف چشم (به نام orbicularis oculis) دچار فعاليت شديد و ناگهاني مي‌شوند که به تنگ شدن دهانه‌ي چشم و پايين آمدن ابرو در سمت آسيب‌ديده منجر مي‌شود (تصوير زير را ببينيد).
هنگامي‌که اسپاسم کنشي صورت روي نيمه‌ي پاييني چهره تأثير مي‌گذارد، گوشه‌اي از دهان ممکن است کشيده شود و گاهي فک نيز بالا مي‌رود (به تصاوير لوسي در زير نگاه کنيد). دهان به علت اسپاسم عضله‌اي به نام پلاتيسما کشيده شده است؛ اين عضله در زير پوست همه‌ي ما در جلوي گردن قرار دارد. معمولاً گوشه‌اي از دهان کشيده مي‌شود. عکس سمت راست بالا مربوط به سال 1918 است و مردي که در تصوير مي‌بينيد يک سرباز جنگ جهاني مبتلا به «روان‌رنجوري جنگ» است که اسپاسم صورت کنشي دارد.
از لوسي بسيار سپاس‌گزارم که اجازه داد عکس‌هاي او در وب‌سايت زير قرار گيرد:
www.neurosymptoms.org
شما همچنين مي‌توانيد در اين لينک صداي لوسي را بشنويد که در برنامه‌ي راديو 4 بي‌بي‌سي ـ Inside Health که در اکتبر 2012 پخش شده است ـ علائم خود را تشريح مي‌کند:
http://www.bbc.co.uk/programmes/b01n65zl
در اين تصاوير مي‌بينيم که فک لوسي به سمت راست دهان او تمايل دارد. علاوه بر اين، او اسپاسم عضله‌ي پلاتيسما در سمت راست نيز دارد که لب او را در آن سمت به پايين کشيده است.
در وب‌سايت www.neurosymptoms.org نيز مي‌توانيد با کليک بر روي ويديو لوسي را ببينيد که در مورد اسپاسم صورتش صحبت مي‌کند. او همچنين ضعف دست راست و پا نيز دارد. به اين موضوع در صفحه‌ي مربوط به ضعف کنشي پرداخته شده است.
کشيده شدن دهان که ظاهري نامتقارن به فرد مي‌دهد، اغلب به‌اشتباه به‌عنوان ضعف صورت تفسير مي‌شود. پزشکاني که در مورد اسپاسم کنشي صورت اطلاعي ندارند ممکن است علائم را به‌عنوان سکته‌ي مغزي تفسير کنند؛ حتي اگر مشکل بنا بر فعاليت بيش از حد عضله ـ نه فعاليت کم عضله ـ باشد.
اسپاسم کنشي صورت مي‌تواند به‌تنهايي اتفاق بيفتد، اما به نظر مي‌رسد همراهي با بعضي نشانه‌هاي ديگر ـ به‌ويژه ضعف عضو کنشي ـ بسيار معمول است. اگر ضعف کنشي عضو وجود داشته باشد، تقريباً هميشه در همان سمت اسپاسم صورت قرار دارد؛ اين واقعيت پژوهشگران را به تلاش براي درک علائم کنشي در مغز علاقمند کرده است.
اگرچه اغلب اسپاسم صورت کنشي دقيقه‌ها به طول مي‌انجامد، اين امکان نيز وجود دارد که ساعت‌ها ادامه پيدا کند يا در موارد نادر بيشتر اوقات وجود داشته باشد.
گاهي زبان نيز در اسپاسم دخيل است. معمولاً اگر اين اتفاق رخ دهد، زماني که نوک زبان از دهان خارج مي‌شود، به همان سمت اسپاسم صورت متمايل مي‌شود.
اين مشکل چگونه تشخيص داده مي‌شود؟
مهم است پزشک تشخيص‌دهنده با ساير علل اسپاسم صورت آشنا باشد. يکي از تفاوت‌هاي اصلي اين مشکل با بيماري‌هاي ديگر اين است که اسپاسم بنا بر شرايط ذکر شده در زير معمولاً کوتاه‌مدت است (به‌عنوان مثال، تنها چند ثانيه طول مي‌کشد)، در حالي که در اسپاسم صورت کنشي، فعاليت بيش از حد به مدت چند دقيقه يا بيشتر طول مي‌کشد. تفاوت‌هاي ديگري نيز وجود دارد که لازم است يک متخصص مغز و اعصاب در جستجوي عواملي مانند الگوي اسپاسم، عوامل شروع‌کننده و نشانه‌هاي مرتبط با آن بيمار را معاينه کند.
ساير شرايط ايجاد‌کننده‌ي اسپاسم در عضلات صورت که به‌عنوان اختلالات کنشي طبقه‌بندي نشده‌اند، عبارت‌اند از:
اسپاسم نيم‌رخ حملات صرع موضعي اسپاسم پلک چشم
حرکات صورت سنکنتيک پس از ازکارافتادگي ماهيچه‌ي صورت اختلال حرکت در ماهيچه‌ي منتاليس ساير اختلالات تونوس موضعي
ضعف صورت کنشي
اين اختلالي نادر است و يکي از حالاتي که ممکن است در آن ديده شود اين است فرد مبتلا به اختلال کنشي گفتاري باشد. برخي از بيماران متوجه مي‌شوند که هنگام صحبت کردن نمي‌توانند دهانشان را به‌طور کامل بسته نگه دارند. اين حالت ممکن است به‌عنوان ضعف صورت تفسير شود.
پلک‌هاي کنشي خسته يا بسته (فروافتادگي پلک)
در اسپاسم صورت کنشي، اگرچه عضله‌ي اطراف چشم بيش از حد فعال است، خود پلک معمولاً تحت تأثير قرار نمي‌گيريد؛ اما گاهي معضلي به نام فروافتادگي پلک (توئيس) مي‌تواند نتيجه‌ي يک اختلال کنشي عصبي باشد. در اين تشخيص بايد دقت ويژه‌اي صورت گيرد، زيرا علل متعددي براي فروافتادگي پلک وجود دارد؛ مانند سستي ماهيچه‌ي صورت، پوست شل در پلک‌ها و بيماري‌هاي مغزي.
گاهي پلک‌ها به‌جاي اينکه در هنگام فروافتادگي ضعيف باشند، ممکن است به حالت بسته درآيند و باز کردن آنها براي بيمار سخت باشد. شايع‌ترين علت اين بيماري، اسپاسم پلک چشم است که يک اختلال حرکتي است که با اختلالات کنشي ارتباط ندارد؛ اما به‌ندرت اين نشانه مي‌تواند به‌عنوان يک اختلال کنشي رخ دهد. اين امر مي‌تواند به‌ويژه ناتوان کننده باشد، زيرا بديهي است که اگر هر دو پلک بسته شوند فردي که اين علائم را تجربه مي‌کند نمي‌تواند به‌درستي ببيند.
در اينجا نيز تخصص و ترجيحاً وجود يک پزشک آشنا با اسپاسم پلک چشم ضروري است.
درمان اسپاسم کنشي صورت
اين مسئله حائز اهميت است که افراد بدانند آيا مشکل ناشي از فعاليت بيش از حد ماهيچه است يا کم‌فعاليتي. تشخيص عواملي مانند کشش عضلات در صورت يا حساسيت به نور در برخي از افراد مي‌تواند مفيد باشد. اگر حرکات غيرطبيعي به دليل «کشيده شدن» عضلات صورت ايجاد شود، فرد مي‌تواند تلاش کند عامدانه از اين فعاليت اجتناب کند. تحريک عمدي حرکت باعث مي‌شود مغز در اين خصوص حساسيت‌زدايي شود؛ تا جايي که اين شما باشيد که حرکات خود را کنترل مي‌کنيد (به‌جاي اينکه در معرض حرکات تصادفي باشيد). به همين ترتيب، اگر مشکل حساسيت به نور باشد، قرار دادن تدريجي چشم در معرض نور بيشتر و بيشتر مي‌تواند مفيد باشد. خلاف برخي از انواع اختلالات تونوس، به نظر نمي‌رسد تزريق بوتاکس براي اسپاسم کنشي صورت مفيد باشد.
به نظر مي‌رسد در برخي بيماران بازآموزي مغز که حرکت غيرطبيعي را در صورت ايجاد کرده کمک‌کننده است (به نمودار زير مراجعه کنيد).
تمرکز بر روي اسپاسم صورت
نشانه‌ي بيماري يا هم‌گرايي
کاهش کاهش
تقويت مسيرهاي حرکت
ناهنجار در مغز