رعشه عصبي چيست؟
رعشه‌ي کنشي عصبي شايع‌ترين نوع اختلال حرکتي کنشي است.
در رعشه‌ي کنشي، اغلب بخشي از بدن ـ معمولاً يک دست يا يک پا ـ به‌طور غيرقابل کنترلي دچار لرزش مي‌شود. علت اين است که سيستم عصبي به‌درستي کار نمي‌کند و به يک بيماري عصبي نهفته ربطي ندارد.
رعشه‌ي کنشي گاهي با بيماري پارکينسون يا ساير علل رعشه مانند «لرزش خوش‌خيم» اشتباه گرفته مي‌شود.
خلاف بيماري پارکينسون، رعشه‌ي کنشي ناشي از يک مشکل برگشت‌پذير در کارکرد سيستم عصبي است. به اين معنا که رعشه‌ي کنشي مي‌تواند بهبود يابد و گاهي به‌طور کامل از بين برود، هرچند هيچ «درمان جادويي» براي آن وجود ندارد.
علائم رعشه‌ي کنشي چيست؟
رعشه حرکت موزون يک دست، پا يا قسمت ديگري از بدن مانند سر است. رعشه‌ي کنشي ممکن است طي روز رخ دهد، گاهي شديد شود يا سرعت آن تغيير کند.
رعشه‌ي کنشي مي‌تواند ناتوان‌کننده باشد، زيرا حرکات قابل کنترل نيستند (غيرارادي هستند).
رعشه‌ي کنشي اغلب ناگهان شروع مي‌شود، اما اين امکان هم وجود دارد که تدريجي باشد. اين وضعيت مي‌تواند در يکي از موقعيت‌هاي زير رخ دهد:
1. يک آسيب جسمي به عضو يا درد در عضو. رعشه‌ي کنشي مي‌تواند به‌عنوان بخشي از سندرم درد پيچيده‌ي منطقه‌اي رخ دهد.
2. پس از ايجاد رعشه‌ي ناشي از يک مشکل پزشکي؛ مانند:
الف- اثر جانبي يک دارو.
ب- ضعف به‌واسطه‌ي برخي از حرکات غيرارادي.
ج- عفونتي که باعث ايجاد تب بالا و انقباض و سفتي عضلات شده است.
ه- پس از يک ترس شديد يا يک حمله‌ي هراس.
و- به‌واسطه‌ي نشانه‌اي به نام «گسستگي» (گيجي يا «منگي») که مي‌تواند بدون احساس ترس اتفاق بيفتد.
3. وجود يک گرفتگي عضلاني جانبي خفيف که به دليل وجود گرفتگي عضلاني کنشي تقويت شده است.
اين بيماري چگونه تشخيص داده مي‌شود؟
تشخيص رعشه‌ي کنشي معمولاً به‌وسيله‌ي يک متخصص مغز و اعصاب انجام مي‌شود. رسيدن به اين تشخيص آسان نيست، چرا که بسياري از بيماري‌هاي عصبي وضعيتي غيرمعمول داشته و شناسايي آنها به دانش کارشناسانه‌اي درباره‌ي انواع مختلف رعشه‌ها نياز دارد.
موارد زير برخي نمونه چيزهايي است که يک متخصص مغز و اعصاب براي تشخيص رعشه‌ي کنشي به کار مي‌گيرد:
1. ممکن است رعشه در زمان ممانعت به‌وسيله‌ي حرکات دست يا پاي سالم به‌طور موقت از بين برود يا تغيير ريتم دهد. به اين کار «آزمايش انتريمنت» گفته مي‌شود.
2. ممکن است انجام حرکات موزون با دست (يا پاي) سالم مشکل باشد.
3. وضعيت در زماني که رعشه وجود ندارد بررسي مي‌شود.
4. فرکانس متغير (سرعت متفاوت لرزش) بررسي مي‌شود.
5. ممکن است زماني که بيمار سعي مي‌کند دست يا پاي خود را ثابت نگه دارد، رعشه شديدتر شود.
آيا اين مشکل در ذهن من وجود دارد؟
پاسخ «خير» است، اما براي اطلاعات بيشتر، بخش All in the mind? را در وب‌سايت www.neurosymptoms.org مطالعه کنيد.
راه درمان چيست؟
براي کسب اطلاعات بيشتر به بخش درمان در وب‌سايت www.neurosymptoms.org رجوع کنيد. چند راهنمايي ويژه در آنجا قرار داده شده است.
آيا به تشخيص اعتماد داريد؟
ضروري است که احساس کنيد تشخيص درستي دريافت کرده‌ايد. در غير اين صورت، عملي کردن تکنيک‌هاي توان‌بخشي پيشنهادشده در اينجا با دشواري بيشتري انجام خواهد شد.
اگر احساس مي‌کنيد به رعشه‌ي کنشي مبتلا نيستيد، بايد بدانيد که تشخيص بر چه اساسي صورت گرفته است. شما بايد برخي از ويژگي‌هاي باليني شرح‌داده‌شده در بالا را داشته باشيد. اگر چنين است، چرا به تشخيص اعتماد نداريد؟
لازم نيست مدام در ذهن داشته باشيد که به گرفتگي عضلاني کنشي مبتلا هستيد. در واقع گرفتگي عضلاني کنشي اغلب زماني که افراد آرام هستند يا به‌طور خاص به چيزي فکر نمي‌کنند محسوس است. شايد شما به اين دليل تشخيص را رد مي‌کنيد که پزشک به شما گفته که اين مشکل با «استرس» مرتبط است. در اين صورت، ممکن است اين يک سوءتفاهم باشد. ما مي‌دانيم که بسياري از بيماران مبتلا به گرفتگي عضلاني کنشي به دليل وجود علائم استرس دارند، اما در مورد بسياري هم چنين نيست. بنابراين، وجود يا فقدان استرس ارتباطي با تشخيص ندارد.
تکنيک‌هاي فيزيوتراپي خاص
(با تشکر از گلن نيلسن، فيزيوتراپيست مؤسسه‌ي مغز و اعصاب لندن)
اين روش‌ها بايد بارها و بارها تمرين شود. انجام بسياري از آنها در شروع غيرممکن يا دشوار به نظر مي‌رسد. شما در حال تلاش براي قطع يک عادت در مغز خود هستيد که کار آساني نيست.
1. با باز کردن دستتان مانند يک رهبر ارکستر تلاش کنيد به‌طور ارادي يک رعشه به‌اندازه‌ي رعشه‌ي فعلي خود، ايجاد کنيد. سپس حرکات را به حرکات پيوسته و کندتر تغيير داده و در نهايت آن را متوقف کنيد. آيا زماني که اين کار را انجام مي‌دهيد رعشه‌ي کنشي شما متوقف مي‌شود؟ به تمرين ادامه دهيد تا ببينيد آيا اين کار به شما کمک مي‌کند کنترل بيشتري داشته باشيد؟
2. ببينيد آيا ايجاد يک حرکت ريتميک با دست يا پاي «سالم» با ريتم رعشه‌ي شما تداخل پيدا مي‌کند؟ از يک دوست بخواهيد با ضربه زدن يک حرکت را انجام دهد و سعي کنيد حرکت او را تقليد کنيد. اين دوست بايد با يک ريتم ثابت شروع کند و سپس سرعت را به‌تدريج بالا ببرد، طوري‌که تحمل آن براي شما سخت‌تر شود. اگر ريتم رعشه‌ي کنشي بسته به اين ريتم «بيروني» تغيير کند، مي‌توانيد با کند کردن ريتم بيروني تا توقف تلاش کنيد بر رعشه‌ي خود تأثير بگذاريد.
3. آموزش انقباض و شل کردن ماهيچه‌ها را ببينيد. رعشه‌ي کنشي اغلب به اين دليل اتفاق مي‌افتد که فرد هم‌زمان تمام عضلات دست يا پا را منقبض مي‌کند. يادگيري تکنيک «شل کردن عضلاني تدريجي» مي‌تواند به شما کمک کند کنترل بيشتري روي انقباض عضله داشته باشيد.
4. در تلاش براي انجام اين کار، به يک آينه نگاه کنيد. اين کار به مغز در اصطلاح بدکارکردي‌اش کمک مي‌کند.
5. اگر هنگام نشستن پاي خود را بالا و پايين مي‌بريد، سعي کنيد تا زماني که مي‌توانيد پاي خود را روي کف زمين صاف نگه داريد. ممکن است اين کار براي شما آسان نباشد، اما حتماً با تلاش از پس آن برمي‌آييد!
درمان‌هاي ديگر
به صفحات مربوط به درمان در وب‌سايت www.neurosymptoms.org مراجعه کنيد تا درباره‌ي درمان‌هاي خاصي که ممکن است به شما مربوط باشد، بيشتر مطالعه کنيد.
رعشه‌ي کنشي مي‌تواند در برخي بيماران با اضطراب مرتبط باشد.
معمولاً احساس اضطراب به خود رعشه مرتبط است. بيماران اين نگراني را دارند که: «ديگران در مورد من چه فکري مي‌کنند؟»، «آيا به‌طور مداوم در حال لرزش هستم؟»، «آيا وضعيتم شرم‌آور است؟» تمام اينها احساس اضطراب است.
بسياري از بيماران مبتلا به رعشه‌ي کنشي اضطراب ندارند، اما اگر شما اضطراب داريد، خوب است کاري براي آن انجام دهيد و به دنبال درمان ويژه‌اي براي کنترل اضطراب بيش از حد باشيد. اين روش گاهي مي‌تواند بسيار کمک‌کننده باشد.
بعضي از بيماران عود رعشه را بعد از علائم وخيم گزارش مي‌کنند و مي‌گويند با عود رعشه علائم از ميان مي‌رود. اين وضعيت مي‌تواند براي افراد گيج‌کننده باشد؛ چون از يک طرف دوست ندارند رعشه اتفاق بيفتد و از طرف ديگر، زماني که اين اتفاق مي‌افتد (و رعشه «عود» مي‌کند) به نظر مي‌رسد علائم و احساسات آزاردهنده فروکش مي‌کند. اگر اين مسئله در مورد شما هم صدق مي‌کند، خوب است در اين باره با پزشک خود گفتگو کنيد.
هيپنوتيزم
گاهي تحت هيپنوتيزم، ممکن است رعشه بهبود يابد. شما مي‌توانيد براي تمرين در خانه تکنيک‌هاي خودهيپنوتيزمي را بياموزيد.
اطلاعات در مورد طيف گسترده‌اي از علائم ديگري که ممکن است داشته باشيد در www.neurosymptoms.org وجود دارد.