گرفتگي عضلاني کنشي چيست؟
گرفتگي عضلاني کنشي به انقباض ماهيچه يا حرکات شوک‌مانندي اشاره مي‌کند که به‌عنوان بخشي از اختلال حرکتي کنشي رخ مي‌دهد.
گرفتگي عضلاني نشانه‌اي است که در طيف گسترده‌اي از بيماري‌هاي عصبي و همچنين برخي از حالت‌هاي عادي يافت مي‌شود.
اکثر مردم پريدن يا حرکات غيرارادي را ـ شبيه به خواب رفتن اندام‌ها ـ تجربه کرده‌اند. اين حرکات تحت عنوان «انقباض ماهيچه‌ي خواب‌آور» ناميده مي‌شوند.
اکثر مردم نيز با لرزش‌هاي تصادفي بدن آشنا هستند و برخي افراد به آن دچار مي‌شوند. گاهي اين وضعيت را شبيه به حس «قدم زدن بر روي يک نفر» توصيف مي‌کنند، چون اين لرز نيز به‌سرعت از بدن عبور مي‌کند.
انقباض ماهيچه‌ي تصادفي خواب‌آور يا لرزش بدن طبيعي هستند؛ اما در گرفتگي عضلاني کنشي، انقباض ماهيچه به يک مشکل مکرر و ناتوان‌کننده تبديل مي‌شود.
ممکن است انقباض در ماهيچه‌ي دست يا پا اتفاق بيفتد يا انقباض ماهيچه در قسمت ديگري از بدن وجود داشته باشد. اين حرکات ناخواسته بوده و تحت کنترل آگاهانه‌ي فرد نيستند.
اين مشکل چگونه شروع مي‌شود؟
گرفتگي عضلاني کنشي اغلب (در حدود دو سوم موارد) کاملاً ناگهاني شروع مي‌شود، اما اين امکان هم وجود دارد که تدريجي باشد. به نسبت برخي علائم مشابه ديگر اين مشکل نسبتاً ديرتر خود را نشان مي‌دهد؛ به‌عنوان مثال، در گروهي متشکل از 35 بيمار ميانگين سن شروع مشکل 45 سالگي بود. اين مشکل مي‌تواند به‌صورت يکي از موارد زير اتفاق بيفتد:
1. همراه با آسيب فيزيکي. گرفتگي عضلاني کنشي ممکن است به‌عنوان بخشي از سندرم درد پيچيده‌ي منطقه‌اي رخ دهد. انقباض ماهيچه در تنه اغلب با درد پشت همراه است.
2. پس از تجربه‌ي گرفتگي عضلاني ناشي از يک مشکل پزشکي؛ مانند:
الف- اثر جانبي يک دارو.
ب- ضعف به‌واسطه‌ي برخي از حرکات غيرارادي.
ج- عفونت.
د- يک دوره‌ي بستري در بخش مراقبت‌هاي ويژه.
ه- پس از يک ترس شديد يا يک حمله‌ي هراس.
و- به‌واسطه‌ي نشانه‌اي به نام «گسستگي» (گيجي يا «منگي») که مي‌تواند بدون احساس ترس اتفاق بيفتد.
3. وجود يک گرفتگي عضلاني جانبي خفيف که به دليل وجود گرفتگي عضلاني کنشي تقويت شده است.
اين بيماري چگونه تشخيص داده مي‌شود؟
تشخيص گرفتگي عضلاني کنشي معمولاً به‌وسيله‌ي يک متخصص مغز و اعصاب انجام مي‌شود. رسيدن به اين تشخيص آسان نيست، چرا که بسياري از بيماري‌هاي عصبي وضعيتي غيرمعمول داشته و شناسايي آنها به دانش کارشناسانه‌اي درباره‌ي انواع مختلف کشش و پرش‌هاي ماهيچه‌اي نياز دارد.
يک متخصص مغز و اعصاب براي تشخيص گرفتگي عضلاني کنشي موارد مختلفي را بررسي مي‌کند. از جمله:
1. حرکات غيرارادي تنه (يعني بدن) به‌جاي پاها.
2. شروع ناگهاني بيماري به‌طور «غيرمنتظره» بدون هيچ علت و بيماري آشکار ديگري.
3. حرکات صورت يا توليد صدا در بيمار که در غياب آنها حرکات غيرارادي بدني دارد.
4. خميدگي و حرکات غيرارادي تنه در هنگام راه رفتن.
5. حرکات غيرارادي که با استفاده از تکنيک‌هاي حواس‌پرتي مي‌توان آنها را سرکوب کرد يا به تعويق انداخت.
6. در برخي محيط‌هاي تحقيقاتي بيمار مي‌تواند تحت آزمايشي به نام اي‌اي‌جي ميانگين حرکات غيرارادي قفل‌شده قرار گيرد. اين آزمايش به دنبال تغيير در امواج مغزي (EEG) است که به‌طور معمول قبل از حرکات غيرارادي در بيماران مبتلا به گرفتگي عضلاني کنشي پيش مي‌آيد. اين تغيير پتانسيل آمادگي ( (BP ناميده مي‌شود. مشاهده‌ي اين وضعيت تنها در صورتي امکان‌پذير است که تعداد زيادي حرکات غيرارادي در يک فرد ثبت شود. انجام اين آزمايش دشوار بوده و اين کار بيشتر نوعي روش پژوهشي است تا يک آزمون معمولي.
اين اي‌اي‌جي پتانسيل آمادگي ((BP را در بيمار مبتلا به گرفتگي عضلاني کنشي نشان مي‌دهد
بيش از نيمي از بيماران مبتلا به گرفتگي عضلاني کنشي، وجود علائم هشداردهنده را قبل از برخي حرکات غيرارادي خود توصيف مي‌کنند که ممکن است چند ثانيه يا چند دقيقه طول بکشد. بعضي بيماران يک حس تنش رو به افزايش را تجربه مي‌کنند که باعث مي‌شود به‌طور موقت از حرکات غيرارادي خلاص شوند. در حقيقت، آنها هيچ‌وقت نمي‌خواهند حرکات غيرارادي داشته باشند، اما تنها گاهي موفق مي‌شوند با روشي مفيد جلوي آن را بگيرند. درک اين مسئله مي‌تواند در درمان مفيد باشد.
اگر شما هيچ علامتي پيش از بروز حرکات غيرارادي نداريد، اشکالي ندارد. مواردي که گفته شد در مورد همه‌ي افراد مبتلا به گرفتگي عضلاني کنشي صدق نمي‌کند.
آيا اين مشکل در ذهن من وجود دارد؟
پاسخ «خير» است، اما براي اطلاعات بيشتر، بخش All in the mind? را در وب‌سايت www.neurosymptoms.org مطالعه کنيد.
راه درمان چيست؟
براي کسب اطلاعات بيشتر به بخش درمان در وب‌سايت www.neurosymptoms.org رجوع کنيد. چند راهنمايي ويژه در آنجا قرار داده شده است.
آيا به تشخيص اعتماد داريد؟
ضروري است که احساس کنيد تشخيص درستي دريافت کرده‌ايد. در غير اين صورت، عملي کردن تکنيک‌هاي توان‌بخشي پيشنهادشده در اينجا با دشواري بيشتري انجام خواهد شد.
اگر احساس مي‌کنيد به گرفتگي عضلاني کنشي مبتلا نيستيد، بايد بدانيد که تشخيص بر چه اساسي صورت گرفته است. شما بايد برخي از ويژگي‌هاي باليني شرح‌داده‌شده در بالا را داشته باشيد. اگر چنين است، چرا به تشخيص اعتماد نداريد؟
لازم نيست مدام در ذهن داشته باشيد که به گرفتگي عضلاني کنشي مبتلا هستيد. در واقع گرفتگي عضلاني کنشي اغلب زماني که افراد آرام هستند يا به‌طور خاص به چيزي فکر نمي‌کنند محسوس است. شايد شما به اين دليل تشخيص را رد مي‌کنيد که پزشک به شما گفته که اين مشکل با «استرس» مرتبط است. در اين صورت، ممکن است اين يک سوءتفاهم باشد. ما مي‌دانيم که بسياري از بيماران مبتلا به گرفتگي عضلاني کنشي به دليل وجود علائم استرس دارند، اما در مورد بسياري هم چنين نيست. بنابراين، وجود يا فقدان استرس ارتباطي با تشخيص ندارد.
تکنيک‌هاي خاص
درمان گرفتگي عضلاني کنشي کاملاً چالش برانگيز است. معمولاً اين مشکل براي مدت‌زمان طولاني ادامه پيدا کرده و به يک عادت تبديل شده است که مغز خود را با آن تطبيق داده است. توجه به موارد زير مي‌تواند کمک‌کننده باشد:
1. اگر حتي جزئي‌ترين نوع هشدار را دريافت مي‌کنيد، سعي کنيد از تکنيک‌هاي حواس‌پرتي استفاده کنيد تا ببينيد آيا مي‌توانيد حرکات غيرارادي را کنترل کنيد؟ شما مي‌توانيد از تکنيک‌هاي مشابهي استفاده کنيد که براي حملات گسستگي وجود دارد. بعضي بيماران گزارش مي‌دهند که وقتي اين کار را مي‌کنند، ابتدا نتيجه‌ي خوبي مي‌گيرند، اما پس از آن يک يا يک مجموعه حرکت غيرارادي بلافاصله را تجربه مي‌کنند که از قبل هم بدتر است. با اين حال، به تلاش خود ادامه دهيد؛ ممکن است راهي براي از ميان برداشتن اين عادت پيدا کنيد.
2. آيا به‌طور معمول در يک زمان مشخص حرکات غيرارادي در شما رخ مي‌دهد؟ مثلاً زماني که در شب براي خوابيدن دراز کشيده‌ايد يا در يک مکان عمومي قرار داريد. مغز به شکلي عمل مي‌کند که گاهي اگر واقعاً انتظار داشته باشيد اتفاقي بيفتد، چنين مي‌شود؛ حتي اگر دلتان نخواهد آن اتفاق رخ دهد. اين حالت، واکنش شرطي ناميده مي‌شود که روان‌شناسان در زمينه‌ي عادت‌هاي مغز با آن سر و کار دارند. اگر سعي کنيد اين افکار را به چالش بکشيد، شايد بتوانند حرکات غيرارادي شما را تغيير دهند.
3. دارو - اغلب در گرفتگي عضلاني کنشي بي‌فايده است. اکثر بيماران مصرف داروهايي مانند کلونازپام را بدون موفقيت تجربه کرده‌اند.
4. هيپنوتيزم - گاهي تحت هيپنوتيزم، ممکن است جهش‌ها و حرکات غيرارادي بهبود يابد. شما مي‌توانيد براي تمرين در خانه تکنيک‌هاي خودهيپنوتيزمي را بياموزيد.
متأسفانه بسياري از بيماران مبتلا به گرفتگي عضلاني کنشي به اين نتيجه مي‌رسند که مشکلشان ادامه‌دار خواهد بود؛ اما بي‌شک تلاش براي بهبود آن ارزشمند است. صرف اطلاع داشتن درباره‌ي مشکل مي‌تواند آرامش مطلوبي به افراد بدهد.
گرفتگي عضلاني کنشي چيست؟
گرفتگي عضلاني کنشي به انقباض ماهيچه يا حرکات شوک‌مانندي اشاره مي‌کند که به‌عنوان بخشي از اختلال حرکتي کنشي رخ مي‌دهد.
گرفتگي عضلاني نشانه‌اي است که در طيف گسترده‌اي از بيماري‌هاي عصبي و همچنين برخي از حالت‌هاي عادي يافت مي‌شود.
اکثر مردم پريدن يا حرکات غيرارادي را ـ شبيه به خواب رفتن اندام‌ها ـ تجربه کرده‌اند. اين حرکات تحت عنوان «انقباض ماهيچه‌ي خواب‌آور» ناميده مي‌شوند.
اکثر مردم نيز با لرزش‌هاي تصادفي بدن آشنا هستند و برخي افراد به آن دچار مي‌شوند. گاهي اين وضعيت را شبيه به حس «قدم زدن بر روي يک نفر» توصيف مي‌کنند، چون اين لرز نيز به‌سرعت از بدن عبور مي‌کند.
انقباض ماهيچه‌ي تصادفي خواب‌آور يا لرزش بدن طبيعي هستند؛ اما در گرفتگي عضلاني کنشي، انقباض ماهيچه به يک مشکل مکرر و ناتوان‌کننده تبديل مي‌شود.
ممکن است انقباض در ماهيچه‌ي دست يا پا اتفاق بيفتد يا انقباض ماهيچه در قسمت ديگري از بدن وجود داشته باشد. اين حرکات ناخواسته بوده و تحت کنترل آگاهانه‌ي فرد نيستند.
اين مشکل چگونه شروع مي‌شود؟
گرفتگي عضلاني کنشي اغلب (در حدود دو سوم موارد) کاملاً ناگهاني شروع مي‌شود، اما اين امکان هم وجود دارد که تدريجي باشد. به نسبت برخي علائم مشابه ديگر اين مشکل نسبتاً ديرتر خود را نشان مي‌دهد؛ به‌عنوان مثال، در گروهي متشکل از 35 بيمار ميانگين سن شروع مشکل 45 سالگي بود. اين مشکل مي‌تواند به‌صورت يکي از موارد زير اتفاق بيفتد:
1. همراه با آسيب فيزيکي. گرفتگي عضلاني کنشي ممکن است به‌عنوان بخشي از سندرم درد پيچيده‌ي منطقه‌اي رخ دهد. انقباض ماهيچه در تنه اغلب با درد پشت همراه است.
2. پس از تجربه‌ي گرفتگي عضلاني ناشي از يک مشکل پزشکي؛ مانند:
الف- اثر جانبي يک دارو.
ب- ضعف به‌واسطه‌ي برخي از حرکات غيرارادي.
ج- عفونت.
د- يک دوره‌ي بستري در بخش مراقبت‌هاي ويژه.
ه- پس از يک ترس شديد يا يک حمله‌ي هراس.
و- به‌واسطه‌ي نشانه‌اي به نام «گسستگي» (گيجي يا «منگي») که مي‌تواند بدون احساس ترس اتفاق بيفتد.
3. وجود يک گرفتگي عضلاني جانبي خفيف که به دليل وجود گرفتگي عضلاني کنشي تقويت شده است.
اين بيماري چگونه تشخيص داده مي‌شود؟
تشخيص گرفتگي عضلاني کنشي معمولاً به‌وسيله‌ي يک متخصص مغز و اعصاب انجام مي‌شود. رسيدن به اين تشخيص آسان نيست، چرا که بسياري از بيماري‌هاي عصبي وضعيتي غيرمعمول داشته و شناسايي آنها به دانش کارشناسانه‌اي درباره‌ي انواع مختلف کشش و پرش‌هاي ماهيچه‌اي نياز دارد.
يک متخصص مغز و اعصاب براي تشخيص گرفتگي عضلاني کنشي موارد مختلفي را بررسي مي‌کند. از جمله:
1. حرکات غيرارادي تنه (يعني بدن) به‌جاي پاها.
2. شروع ناگهاني بيماري به‌طور «غيرمنتظره» بدون هيچ علت و بيماري آشکار ديگري.
3. حرکات صورت يا توليد صدا در بيمار که در غياب آنها حرکات غيرارادي بدني دارد.
4. خميدگي و حرکات غيرارادي تنه در هنگام راه رفتن.
5. حرکات غيرارادي که با استفاده از تکنيک‌هاي حواس‌پرتي مي‌توان آنها را سرکوب کرد يا به تعويق انداخت.
6. در برخي محيط‌هاي تحقيقاتي بيمار مي‌تواند تحت آزمايشي به نام اي‌اي‌جي ميانگين حرکات غيرارادي قفل‌شده قرار گيرد. اين آزمايش به دنبال تغيير در امواج مغزي (EEG) است که به‌طور معمول قبل از حرکات غيرارادي در بيماران مبتلا به گرفتگي عضلاني کنشي پيش مي‌آيد. اين تغيير پتانسيل آمادگي ( (BP ناميده مي‌شود. مشاهده‌ي اين وضعيت تنها در صورتي امکان‌پذير است که تعداد زيادي حرکات غيرارادي در يک فرد ثبت شود. انجام اين آزمايش دشوار بوده و اين کار بيشتر نوعي روش پژوهشي است تا يک آزمون معمولي.
اين اي‌اي‌جي پتانسيل آمادگي ((BP را در بيمار مبتلا به گرفتگي عضلاني کنشي نشان مي‌دهد
بيش از نيمي از بيماران مبتلا به گرفتگي عضلاني کنشي، وجود علائم هشداردهنده را قبل از برخي حرکات غيرارادي خود توصيف مي‌کنند که ممکن است چند ثانيه يا چند دقيقه طول بکشد. بعضي بيماران يک حس تنش رو به افزايش را تجربه مي‌کنند که باعث مي‌شود به‌طور موقت از حرکات غيرارادي خلاص شوند. در حقيقت، آنها هيچ‌وقت نمي‌خواهند حرکات غيرارادي داشته باشند، اما تنها گاهي موفق مي‌شوند با روشي مفيد جلوي آن را بگيرند. درک اين مسئله مي‌تواند در درمان مفيد باشد.
اگر شما هيچ علامتي پيش از بروز حرکات غيرارادي نداريد، اشکالي ندارد. مواردي که گفته شد در مورد همه‌ي افراد مبتلا به گرفتگي عضلاني کنشي صدق نمي‌کند.
آيا اين مشکل در ذهن من وجود دارد؟
پاسخ «خير» است، اما براي اطلاعات بيشتر، بخش All in the mind? را در وب‌سايت www.neurosymptoms.org مطالعه کنيد.
راه درمان چيست؟
براي کسب اطلاعات بيشتر به بخش درمان در وب‌سايت www.neurosymptoms.org رجوع کنيد. چند راهنمايي ويژه در آنجا قرار داده شده است.
آيا به تشخيص اعتماد داريد؟
ضروري است که احساس کنيد تشخيص درستي دريافت کرده‌ايد. در غير اين صورت، عملي کردن تکنيک‌هاي توان‌بخشي پيشنهادشده در اينجا با دشواري بيشتري انجام خواهد شد.
اگر احساس مي‌کنيد به گرفتگي عضلاني کنشي مبتلا نيستيد، بايد بدانيد که تشخيص بر چه اساسي صورت گرفته است. شما بايد برخي از ويژگي‌هاي باليني شرح‌داده‌شده در بالا را داشته باشيد. اگر چنين است، چرا به تشخيص اعتماد نداريد؟
لازم نيست مدام در ذهن داشته باشيد که به گرفتگي عضلاني کنشي مبتلا هستيد. در واقع گرفتگي عضلاني کنشي اغلب زماني که افراد آرام هستند يا به‌طور خاص به چيزي فکر نمي‌کنند محسوس است. شايد شما به اين دليل تشخيص را رد مي‌کنيد که پزشک به شما گفته که اين مشکل با «استرس» مرتبط است. در اين صورت، ممکن است اين يک سوءتفاهم باشد. ما مي‌دانيم که بسياري از بيماران مبتلا به گرفتگي عضلاني کنشي به دليل وجود علائم استرس دارند، اما در مورد بسياري هم چنين نيست. بنابراين، وجود يا فقدان استرس ارتباطي با تشخيص ندارد.
تکنيک‌هاي خاص
درمان گرفتگي عضلاني کنشي کاملاً چالش برانگيز است. معمولاً اين مشکل براي مدت‌زمان طولاني ادامه پيدا کرده و به يک عادت تبديل شده است که مغز خود را با آن تطبيق داده است. توجه به موارد زير مي‌تواند کمک‌کننده باشد:
1. اگر حتي جزئي‌ترين نوع هشدار را دريافت مي‌کنيد، سعي کنيد از تکنيک‌هاي حواس‌پرتي استفاده کنيد تا ببينيد آيا مي‌توانيد حرکات غيرارادي را کنترل کنيد؟ شما مي‌توانيد از تکنيک‌هاي مشابهي استفاده کنيد که براي حملات گسستگي وجود دارد. بعضي بيماران گزارش مي‌دهند که وقتي اين کار را مي‌کنند، ابتدا نتيجه‌ي خوبي مي‌گيرند، اما پس از آن يک يا يک مجموعه حرکت غيرارادي بلافاصله را تجربه مي‌کنند که از قبل هم بدتر است. با اين حال، به تلاش خود ادامه دهيد؛ ممکن است راهي براي از ميان برداشتن اين عادت پيدا کنيد.
2. آيا به‌طور معمول در يک زمان مشخص حرکات غيرارادي در شما رخ مي‌دهد؟ مثلاً زماني که در شب براي خوابيدن دراز کشيده‌ايد يا در يک مکان عمومي قرار داريد. مغز به شکلي عمل مي‌کند که گاهي اگر واقعاً انتظار داشته باشيد اتفاقي بيفتد، چنين مي‌شود؛ حتي اگر دلتان نخواهد آن اتفاق رخ دهد. اين حالت، واکنش شرطي ناميده مي‌شود که روان‌شناسان در زمينه‌ي عادت‌هاي مغز با آن سر و کار دارند. اگر سعي کنيد اين افکار را به چالش بکشيد، شايد بتوانند حرکات غيرارادي شما را تغيير دهند.
3. دارو - اغلب در گرفتگي عضلاني کنشي بي‌فايده است. اکثر بيماران مصرف داروهايي مانند کلونازپام را بدون موفقيت تجربه کرده‌اند.
4. هيپنوتيزم - گاهي تحت هيپنوتيزم، ممکن است جهش‌ها و حرکات غيرارادي بهبود يابد. شما مي‌توانيد براي تمرين در خانه تکنيک‌هاي خودهيپنوتيزمي را بياموزيد.
متأسفانه بسياري از بيماران مبتلا به گرفتگي عضلاني کنشي به اين نتيجه مي‌رسند که مشکلشان ادامه‌دار خواهد بود؛ اما بي‌شک تلاش براي بهبود آن ارزشمند است. صرف اطلاع داشتن درباره‌ي مشکل مي‌تواند آرامش مطلوبي به افراد بدهد.